علامه محمدمعین الدین ابوالفضل کان الله له ودامت برکاته
----------------------------------------------
محترمووروڼودبخاری شریف ددغه دریم مبارک حدیث په ارتباط په په مختلفوبرخوکی
دامطلبونه درته راسی ،۱،ددغه مبارک حدیث لفظی ترجمه کومه چی په اول قدم کی مهم مطلب
دۍ دوهم دحدیث دالفاظوعلمی تحقیقات دریم دمومن دخوبوتحقیق څلرم دانبیاؤدخوب حکم
پنځم له حدیث څخه مستنبط مسائل ښپږم دخلوت حکم اوفائدې ،اوم دجبریل ددرې واره
نیولوپه غیږکی رسول علیه السلام لره حکمت وغیره په دې برخه ددریم حدیث ټول متن
اودحدیث له ابتدا څخه بیا دحدیث تردغه عبارت پوری چی(فجاءه الملک) لفظی ترجمه درته
وړاندی کېږی
3- حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ عُقَيْلٍ عَنْ
ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ عَائِشَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ
أَنَّهَا قَالَتْ أَوَّلُ مَا بُدِئَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ مِنْ الْوَحْيِ الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ فِي النَّوْمِ فَكَانَ لَا يَرَى
رُؤْيَا إِلَّا جَاءَتْ مِثْلَ فَلَقِ الصُّبْحِ ثُمَّ حُبِّبَ إِلَيْهِ الْخَلَاءُ
وَكَانَ يَخْلُو بِغَارِ حِرَاءٍ فَيَتَحَنَّثُ فِيهِ وَهُوَ التَّعَبُّدُ
اللَّيَالِيَ ذَوَاتِ الْعَدَدِ قَبْلَ أَنْ يَنْزِعَ إِلَى أَهْلِهِ وَيَتَزَوَّدُ
لِذَلِكَ ثُمَّ يَرْجِعُ إِلَى خَدِيجَةَ فَيَتَزَوَّدُ لِمِثْلِهَا حَتَّى جَاءَهُ
الْحَقُّ وَهُوَ فِي غَارِ حِرَاءٍ فَجَاءَهُ الْمَلَكُ فَقَالَ اقْرَأْ قَالَ مَا
أَنَا بِقَارِئٍ قَالَ فَأَخَذَنِي فَغَطَّنِي حَتَّى بَلَغَ مِنِّي الْجَهْدَ ثُمَّ
أَرْسَلَنِي فَقَالَ اقْرَأْ قُلْتُ مَا أَنَا بِقَارِئٍ فَأَخَذَنِي فَغَطَّنِي
الثَّانِيَةَ حَتَّى بَلَغَ مِنِّي الْجَهْدَ ثُمَّ أَرْسَلَنِي فَقَالَ اقْرَأْ
فَقُلْتُ مَا أَنَا بِقَارِئٍ فَأَخَذَنِي فَغَطَّنِي الثَّالِثَةَ ثُمَّ
أَرْسَلَنِي فَقَالَ{اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الْإِنْسَانَ
مِنْ عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ}فَرَجَعَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَرْجُفُ فُؤَادُهُ فَدَخَلَ عَلَى خَدِيجَةَ بِنْتِ
خُوَيْلِدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا فَقَالَ زَمِّلُونِي زَمِّلُونِي فَزَمَّلُوهُ
حَتَّى ذَهَبَ عَنْهُ الرَّوْعُ فَقَالَ لِخَدِيجَةَ وَأَخْبَرَهَا الْخَبَرَ لَقَدْ
خَشِيتُ عَلَى نَفْسِي فَقَالَتْ خَدِيجَةُ كَلَّا وَاللَّهِ مَا يُخْزِيكَ اللَّهُ
أَبَدًا إِنَّكَ لَتَصِلُ الرَّحِمَ وَتَحْمِلُ الْكَلَّ وَتَكْسِبُ الْمَعْدُومَ
وَتَقْرِي الضَّيْفَ وَتُعِينُ عَلَى نَوَائِبِ الْحَقِّ فَانْطَلَقَتْ بِهِ
خَدِيجَةُ حَتَّى أَتَتْ بِهِ وَرَقَةَ بْنَ نَوْفَلِ بْنِ أَسَدِ بْنِ عَبْدِ
الْعُزَّى ابْنَ عَمِّ خَدِيجَةَ وَكَانَ امْرَأً قَدْ تَنَصَّرَ فِي
الْجَاهِلِيَّةِ وَكَانَ يَكْتُبُ الْكِتَابَ الْعِبْرَانِيَّ فَيَكْتُبُ مِنْ
الْإِنْجِيلِ بِالْعِبْرَانِيَّةِ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَكْتُبَ وَكَانَ شَيْخًا
كَبِيرًا قَدْ عَمِيَ فَقَالَتْ لَهُ خَدِيجَةُ يَا ابْنَ عَمِّ اسْمَعْ مِنْ ابْنِ
أَخِيكَ فَقَالَ لَهُ وَرَقَةُ يَا ابْنَ أَخِي مَاذَا تَرَى فَأَخْبَرَهُ رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَبَرَ مَا رَأَى فَقَالَ لَهُ وَرَقَةُ
هَذَا النَّامُوسُ الَّذِي نَزَّلَ اللَّهُ عَلَى مُوسَى يَا لَيْتَنِي فِيهَا
جَذَعًا لَيْتَنِي أَكُونُ حَيًّا إِذْ يُخْرِجُكَ قَوْمُكَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوَمُخْرِجِيَّ هُمْ قَالَ نَعَمْ لَمْ يَأْتِ
رَجُلٌ قَطُّ بِمِثْلِ مَا جِئْتَ بِهِ إِلَّا عُودِيَ وَإِنْ يُدْرِكْنِي يَوْمُكَ
أَنْصُرْكَ نَصْرًا مُؤَزَّرًا ثُمَّ لَمْ يَنْشَبْ وَرَقَةُ أَنْ تُوُفِّيَ
وَفَتَرَ الْوَحْيُ
(1/7)
--------------------------------------------------------------------------------
لفظی ترجمه،
3- [حَدَّثَ]حدیث ووایو[نَا]وموږته ،یعنی موږډېرشاګردان ناست ؤ وموږټولوته حدیث
ووایه [يَحْيَى ]یحیی (بْنُ]چی زوی دۍ [ بُكَيْرٍ]دبکیر[ قَالَ ]وویل ده یعنی یحیی
وموږته [حَدَّثَ]چی حدیث ووایو[نَا]وموږته ،یعنی وموږډېرو نفروته [اللَّيْثُ]لیث[
عَنْ ]له [عُقَيْلٍ ]عقیل څخه ،یعنی چی لیث روایت کاوه د دغه حدیث له عقیل څخه [عَنْ]له[
ابْنِ ]زوی څخه [شِهَابٍ] دشهاب،یعنی چی عقیل بیا روایت کاوه ددغه حدیث له زوی څخه
دشهاب [ عَنْ ]له [عُرْوَةَ]عروه څخه[ بْنِ ]چی زوی دۍ[الزُّبَيْرِ]دزبیر[ عَنْ
]له
[عَائِشَةَ]عائشې څخه[ أُمِّ]چی مورده[ الْمُؤْمِنِينَ]دټولومومنانو،یعنی چی عروه
دزبیر ځوی بیا روایت کاؤ له عائشې رضی الله عنها څخه[ أَنَّ]ددې چی بېشکه [هَا ]دې
،یعنی عائشې [قَالَتْ]وویل[ أَوَّلُ ]چی اول [مَا]دهغه[
بُدِئَ]چی شروع وکړه سوه[
بِهِ]په هغه سره [رَسُولُ ]ورسول ته [اللَّهِ]دخدای [ صَلَّى]رحمت دی نازل کی[
اللَّهُ ]خدای پاک [عَلَيْهِ]پرده باندی [و]او[َسَلَّمَ
]سلامتیا دی نازله کی الله
پرده باندی [مِنْ ]له [الْوَحْيِ]وحی څخه [ الرُّؤْيَا]خوب لېدنه وه [الصَّالِحَةُ
]صالحه ،یعنی خوشحالی راوستونکې خوب لیدنه [فِي]په[ النَّوْمِ]خوب کی ،،پوسه چی خوب
لېدنه خونه وی مګرپه خوب کی خوکله کله درؤیا دلفظ اطلاق پرهغه لېدنه باندی هم کېږی
چی په بیداری کی وی لکه چی تفصیل بې په علمی تحقیق کی راسی نوپه دې وجه دلته دفی
النوم لفظ راوړل سویدۍ [
فَ]نو[كَانَ]ؤدَی یعنی رسول علیه السلام[
لَا]چی نه بې[
يَرَى]لېدَله [
رُؤْيَا]هیڅ خوب لیدنه [
إِلَّا ]مګر،یعنی مګرلیدَله بې هغه خوب
لیدنه [جَاءَتْ
]چی رابه غله دا،یعنی په داسی حال کی چی رابه غله داخوب لیدنه دده [مِثْلَ
]په مثل [فَلَقِ]دروشنۍ [ الصُّبْحِ]دسهار ،یعنی نوده مبارک چی به کوم خوب ولیدَیْ
نودهغه تعبیربه دسهار دروشنۍ په څېرواضح اوروښانه ؤ[ ثُمَّ]وروسته،یعنی وروسته له
لېدلودداسی خوبو[ حُبِّبَ]خوښ کړسو[ إِلَيْهِ]وده ته[ الْخَلَاءُ]خلوت،ګوښه نشېنی
له خلګوڅخه[و]او[َكَانَ ]وودَیْ ،یعنی رسول علیه السلام [يَخْلُو]چی خلوت بې کاؤ[
بِغَارِ]په غار کی [حِرَاءٍ ]دحرا ،چی دیوه غره نوم دۍ په مکه شریفه کی کوم چی اوس
مهال جبل نورورته ویل کېږی [فَ]نو[يَتَحَنَّثُ]تحنث بې کاؤ[
فِيهِ]په ده کی یعنی په
دغه غارکی [
وَهُوَ ]دَ یْ ،یعنی تحنث [التَّعَبُّدُ ]تعبددۍ ،یعنی تحنث وتعبدته
ویل کېږی کوم چی په معنا دعبادت کولودۍ [اللَّيَالِيَ]په شپوکی [ذَوَاتِ]خاوندانی [
الْعَدَدِ ]دشمار،یعنی نوتحنث یې کاؤپه دغه غارکی دحراپه شپومعدودوکی [قَبْلَ]له
مخه[ أَنْ ]تردې [يَنْزِعَ]چی رجوع به کوله ده [ إِلَى]وَ[ أَهْلِهِ]اهل ته دده [وَ]او[يَتَزَوَّدُ
]زاد،توښه به اخیسته ده یعنی رسول علیه السلام[لِذَلِكَ ]لپاره دهغه یعنی ده به
لپاره دهغه مقدارشپوچی په یوه نوبت به ده مبارک دحراپه غار کی تېره ولی دخوراک
اوڅښاک آذوغه له ځان سره اخستله (ثُمَّ) بیابې( يَرْجِعُ)رجوع کوله ده یعنی له
غارڅخه( إِلَى)و(
خَدِيجَةَ) خدېجې ته(
فَ)بیابې(يَتَزَوَّدُ)توښه اخستله ده(
لِمِثْلِهَا )لپاره دمثل دهغوشپویعنی بیا چی بې دڅونه شپودتېرېدلوخیال ؤپه غارکی
دحرا نوهغونه نفقه بې بیاورسره واخستله (حَتَّى)ترهغه پوری یعنی داسلسله جاری وه
ترهغه پوری ( جَاء)چی راغی(هُ)وده ته ( الْحَقُّ ) حق یعنی وحی(و)حال داؤ(َهُو) چی
دَی (َفِي )په (غَارِ)غارکی ؤ(
حِرَاءٍ)دحراغره،تمت من الله التوفیق
